Sizin de tamamını bilmediğiniz bir şarkının gün içinde sürekli dilinize takıldığı oluyor mu? Ya da sınav boyunca aklınıza gelmeyen cevabın sınavdan çıktıktan 15 dakika sonra aklınıza geldiği oldu mu? İşte tüm bunların nedeni Zeigarnik Etkisi.
Peki nedir Zeigarnik etkisi?
Zeigarnik Etkisine göre zihnimiz tamamlanmamış ve yarım kalmış şeyleri, tamamlanmış olanlardan daha net ve kolay hatırlar.
Zeigarnik etkisi nasıl keşfedildi?
Zeigarnik etkisi 1990 yılında Rus psikolog ve psikiyatrist Bluma Zeigarnik tarafından keşfedildi.
Bir gün Bluma Zeigarnik arkadaşları ile birlikte gittiği bir restaurantta bir garsonun siparişleri bir kağıda ya da farklı bir yere not almadığını fark eder üstelik garson siparişleri eksik getirmiyordur. Bunu nasıl yaptığını sorduğunda tamamladığı siparişleri beyninde sildiğini söyler.
Bu olay Zeigarnik ‘in gerçekleştireceği bir dizi deneyin başlangıcı olur. Zeigranik deneylerinden birinde 138 çocuğa puzzle, bulmaca, aritmetik gibi konularda görevler verir. Biz grup öğrencinin görevleri hiç bölünmeden tamamlamasını isterken, diğer grubun görevine bir saat ara verilir ve sonra devam ettirilir. Sonuca bakıldığında ara veren öğrenciler diğerlerinden daha başarılı olmuştur.
Ancak bu başarının sebebi öğrencilerin dinlenmiş olmaları değil, tamamlayamadıkları görevlerin zihinlerinde bir meşguliyet yaratması ve ister istemez üstüne düşünüyor olmalarıydı.
Zeigarnik Etkisi günlük hayatta nerelerde kullanılıyor?
Aslında Zeigarnik Etkisinin kullanımını günümüzde pek çok farklı sektörde görmek mümkün.
Örneğin, sinema ve televizyon sektörü. Zeigarnik etkisi devam duygusu yaratmak için kullanılır.
Heyecanlı bir final bölümü, en merak edilen yerde kesilen olay kışı izleyiciyi bir sonraki bölüme devam ettirmek için kullanılır. Zeigarnik etkisi dijital dünyanın da vazgeçilmezi. Örneğin, online bir haber sitesi size geniş bir haberi küçük parçalar halinde sunar. ‘Daha fazlası için tıklayın’ gibi butonlar ile sitede kalmanız sağlanır.
Bir başka örnek ise edebiyat ; Charles Dickens Zeigarnik effect’i Oliver Twist için kullandı, okuyucular serinin devamında neler olacağını merak etti.
Zeigarnik etkisi bizi nasıl etkiler?
Zeigarnik etkisinin ruh sağlığımız üzerinde negatif etkileri olabilir. Çünkü bir görev, olay hatta bir ilişki yarım kaldığında sürekli bu yarım kalan şeyi tamamlama dürtüsüne sahibiz ve bu durum stres, kaygı ve aşırı düşünme gibi durumlara sebep olarak mental anlamda yorucu bir sürece dönüşebilir.
Öte yandan Zeigarnik etkisi bizleri olumlu etkileyebilir. Çünkü aynı zamanda bir işi bitirmek için bir itici güç oluşturur. Görevi tamamlamak başarı duygusunu pekiştirir ve zihnimizde bir ferahlama sağlar. Tamamlanamayan bir görevin gerginliği zihnimizi terk etmiş olur. Kısaca beyninizde tüm gün alakasız bir şarkının nakaratı dönüp durduğunda kendinize kızmayın.
Kaynak: en.themanhattan.org goodtherapy.org
