Kendinizi sürekli yorgun hissedebiliyor ya da yaptığınız işten dolayı tükenmişlik sendromu yaşıyor olabilirsiniz. Peki tükenmişlik sendromunu yeteri kadar tanıyor muyuz?
Tükenmişlik Sendromu Nedir?
Tükenmişlik sendromu; aşırı çalışma, iş ortamından memnun olmama gibi etkenler sebebiyle kişilerin başarısız ve yıpranmış hissetmesi, güç ve enerji kaybetmesi ve kronikleşmiş bir yorgunluk yaşamasına denir.
Tükenmişlik sendromu ilk kez 1970’li yıllarda Amerikalı psikolog Herber Freudenberger tarafından kullanıldı. Freudenberger bu terimi yoğun çalışma koşullarına bağlı olarak kendini ‘tükenmiş’ hisseden sağlık çalışanları için kullandı. Terim daha sonra bu ‘tükenmişliği’ yaşayan her meslek grubundan insan için genişletildi.
Tükenmişlik Sendromu, Dünya Sağlık Örgütü’nün Uluslararası Hastalık Sınıflandırmasının 11. Revizyonu (ICD-11) ‘nda yerini almış ve mesleki bir durumdan kaynaklanan bir sendrom olarak tanımlanmıştır. Yani ‘tükenmişlik’ yaşayan kişi sağlık hizmetlerine ihtiyaç duyar ancak ‘tükenmişlik’ bir hastalık değildir.
Tükenmişlik Sendromu yaşayan kişilerin gösterdiği belirtiler nelerdir?
İş ile ilgili faaliyetlere yabancılaşma
Tükenmişlik yaşayan kişiler için iş yerleri, iş hayatındaki görevleri ve iş arkadaşları kısacası işe dair her şey zamanla sinir bozucu ve stres verici bir hal alır. Bu durum iş hayatından uzaklaşmalarına, iş hayatına dair hissizleşmelerine neden olur.
Duygusal olarak tükenme
Tükenmişlik, kişilerin bitkin ve yorun hissetmelerine neden olur. İşlerini tamamlayabilmek için gerekli enerjiyi bulamazlar.
Fiziksel belirtiler
Tükenmişlik, kronik stres, baş ağrısı,karın ağrısı ya da bağırsak sorunları gibi belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
Performans düşüklüğü
Tükenmişlik asıl olarak kişinin günlük görevlerini yerine getirmesini negatif etkiler, kişiler konsantre olmakta güçlük çeker, yaratıcılık gösteremez, iş ile alakalı olumsuz hisseder.
Tükenmişliği anlamaya ve çözüm sunmaya çalışan Christina Maslach ve Michale P. Leiter’ın araştırmasına göre bu sendromun nedeni 6 farklı alanda yaşanan zorluklar olabilir. Bu alanların bir ya da daha fazlasında olumlu yönde değişiklikler yapan kişilerin çalışma hayatlarındaki memnuniyetsizlikler azalabiliyor. Peki, sorun yaşadığımız 6 alan nedir ve bunlarla ilgili neler yapılabilir?
Tükenmişlik hissine neden olabilecek 6 alan:
1- İş yoğunluğu: Eğer iş yoğunluğunuz kapasitenizi aşıyorsa, dinlenmeye veya kendinizi profesyonel ya da kişisel olarak geliştirmeye vaktiniz kalmıyorsa tükenmiş hissediyor olabilirsiniz. Öncelik olarak çalışma biçiminizi değerlendirin. İş planı yapıyor musunuz? Elinizdeki işleri önceliklendiriyor musunuz yoksa küçük işlerle fazla vakit kaybediyor musunuz? Bir de tabii mükemmeliyetçi olup olmadığınızı da değerlendirin.
2- Kontrol eksikliği hissetmek: Çalışma yaşantınızı etkileyen kararlarda söz sahibi misiniz? Eğer yaptığınız işte hiçbir şekilde özerkliğiniz yoksa bu da sizi yorabilir. Bu bazen yönetimsel bir problem olabileceği gibi bazen de işin doğası gereği sürekli yeni ve belirsiz durumlarla baş etmeniz gerekiyor olabilir. Her ikisi için de yöneticileriniz ve ekibinizle konuşmayı deneyin, önceden belirleyebileceğiniz şeylere birlikte karar verin.
3- Ödül: İşiniz için harcadığınız çabanın karşılığı sizi tatmin etmiyorsa tükenmiş hissedebilirsiniz. Burada karşılık olarak bahsettiğimiz şey maddi de olabilir, takdir görmek gibi olumlu geri bildirimler de olabilir. Mevcut çalışma ortamınızı değerlendirip, konuyu yöneticilerinize açabilirsiniz.
4- Topluluk: Çalışma arkadaşlarınız da işinize duyduğunuz memnuniyetin önemli bir parçası olabilir. Ekip arkadaşlarınızla ilişkinizin iyi olması işten keyif almanızı sağlayacağı gibi, tükenmişlik bulaşıcı da olabilir. Yani ekipte başkalarının mutsuz olması sizi etkiliyor olabilir. Grup olarak sizi neyin daha iyi hissettireceğini konuşup, buna göre kararlar olmak çözümü başlatabilir.
5- Adalet: İşinizde adil ve eşit bir muamele görüyor musunuz? Katkılarınız için eşit ölçülerde kabul görüyor musunuz? Çalışmalarınız fark ediliyor mu? Haksızlığa uğruyor olma hissiniz, tükenmişliğin kaynağı olabilir.
6- Değerlerin çatışması: Yaptığınız iş ile değerleriniz ve idealleriniz uyuşmadığında motivasyonunuz düşebilir. Çalıştığınız kurum ve ekibinizle değerlerinizin örtüşüp örtüşmediğini fark etmeye çalışın. Bunlar değişmeye açık konular mı? Eğer değilse, yeni fırsatlar aramak da sizin için iyi bir seçenek olabilir.
