İngilizce’de “procrastination” diye geçen bu kavramı aslında tam olarak karşılayan Türkçe bir terim yok. Ama tarif ettiğimiz zaman size de tanıdık gelecektir. Bitirilmesi gereken bir işe başlamayı ötelemek, önceliği olmayan işlerle uğraşarak esas yapılması gerekenleri erteleme alışkanlığına deniyor.
Genellikle zaman yönetimi ile ilgili bir sorun olarak algılansa da, öteleme davranışının altında aslında farklı psikolojik mekanizmalar yatıyor:
Ötelemenin (Procrastination) Nedenleri:
Başarısızlık Korkusu: Başarısız olabileceğimize inandığımız şeyleri yapmayı ötelemek, son ana bırakmak oldukça sık rastlanan bir durum. Böylelikle kötü sonuçlar elde etsek bile yeterince uğraşmamış olmamızı bahane edebilir, daha çok vaktimiz olsaydı daha iyi yapabileceğimizi düşünebiliriz.
Başarılı Olma Korkusu: Başarı genellikle mutlulukla özdeşleşse de, aslında pek çok alanda daha fazla iş yükü ve stres kaynağı da demek. Başarılı oldukça beklentileri karşılayamama endişesi de ötelemenin kaynaklarından sayılıyor.
Kontrol Edilme Korkusu: Yapılacak iş eğer başkasının takvimine göreyse, bu durum bazı kişilerde kendi otonomilerine bağlı çalışamama hissi yaratabilir. Bu yüzden sıklıkla işlerini öteleyenler, kendi kurallarıyla çalıştıklarını hissedebilmek için istemsizce başka işleri önceliklendiriyor olabilirler.
Ne yapmalı?
Neyi ötelediğinize dikkat edin: Yukarıda saydığımız nedenlerin hepsi aslında bir şekilde kişinin özgüvenini korumak istemesi ile ilgili. Procrastination: Why You Do It; What To Do About It NOW (Öteleme: Neden Yapıyorsun; Hemen Ne Yapmalısın?) kitabının yazarları Jane Burka ve Lenora Yuen, ötelemenin aslında “riskten kaçınma” davranışı olduğunu ifade ediyor. Öteleyerek kendi değerimizle ilgili algılarımızı koruyabiliyoruz. Kendimize verdiğimiz değerin yaptığımız işlerle ölçmeye çalışmayı bırakmalıyız.
Hedeflerinizi detaylandırın: Örneğin yeni bir dil öğrenmek istiyorsanız, adımlarınızı belirleyebilirsiniz. Haftalık somut planlar yapabilirsiniz. Ertesi gün neyi, ne kadar yapacağınız belli olursa öteleme davranışınız azalabilir.
Zamanlama ile ilgili somut hedefler koyun: Yapılması gereken işin ne kadar zaman alacağı ile ilgili gerçekçi bir planlama yapın. Benzer işlerde ne kadar zaman harcadığınızı düzenli olarak takip ederek daha doğru tahminler yapabilirsiniz. Bu tahmine göre takviminizi ayarlayın.
Son olarak “başlayın”. Ötelemeye başladığınız an kendinizi yapmanız gereken işe başlamaya zorlayın, aslında çok fazla iş başlama anına kadar gözümüzde büyür ve ilk adımı attıktan sonra devamını getirmek çok daha kolay!
Kaynak: Psychology Today
