Oldukça yorucu bir gün geçirdiniz, gece yarısından sonra yatağa girmeye fırsat buldunuz ve bir sonraki sabah yine erken kalkacaksınız, yani aslında bir an önce uyusanız iyi olur. Ancak uyumak yerine sosyal medya platformlarından, alışveriş sitelerine, Youtube videolarından magazin haberlerine gezip durmayı tercih ettiniz. Üstelik bir sonraki gün yorgun uyanmak pahasına. Peki neden?
İşte bu durumu açıklayan terim ‘revenge bedtime procrastination’ yani ‘intikam amaçlı uyku vaktini erteleme’. Üstelik adını bile bilmediğimiz bu terim pek çoğumuzun hayatında farkında bile olmadan bir alışkanlık haline gelmiş durumda.
İntikam amaçlı uyku vakti erteleme nedir?
‘İntikam için uyku vakti erteleme’ hayatlarını gün içinde kontrol edemediklerini hisseden, eğlence ve rahatlama aktiviteleri için zaman bulamayan insanların bu gibi aktiviteler için yatma zamanlarını ertelemeleridir.
‘Bedtime procrastination’ yani uyku vaktini erteleme terimi 2014 yılında bir makalede kullanıldı. ‘revenge’ yani ‘intikam’ eklemesi ise Çinde 12 saat çalışan insanların hayatlarının kontrolünü bir miktar ellerine alabilmek için nasıl uyanık kaldığını açıklamak için kullanıldı ve terim gazeteci Daphne K. Lee’nin bir tweeti üzerine yaygınlaştı.
İntikam amaçlı uyku vakti erteleme belirtileri
Kişilerin geç saatlere kadar uykusuz kalması ‘intikam amaçlı uyku vakti erteleme’ belirtileri gösterdiği anlamına gelmiyor. Araştırmacılara göre;
- Uykuya geçişteki bu gecikme gecelik uyku süresini azaltmalıdır
- Uykuya geçişteki bu gecikme dışarıdan gelen müdahalelerden kaynaklanmamalıdır, havanın çok sıcak olması gibi
- Kişiler bu durumun olumsuz sonuçlar doğuracağının aslında farkındadır ancak bilerek bu davranışı seçer.
İntikam amaçlı uyku vakti ertelemeden kimler etkilenir?
Bu davranış pek çok insanın hayatında bir yer edinebiliyor. Genellikle yoğun stresli işlerde çalışanlar, kendilerine vakit ayırma fırsatı bulamayan ebeveynler bu eğilimde. Bir araştırmaya göre kadınlar ve öğrenciler bu davranışı daha çok gösterme eğiliminde
İntikam amaçlı uyku vakti ertelemenin nedenleri
Frontiers of Psychology’nin yaptığı bir araştırma davranışın kişilerin uyku alışkanlıkları ve kendilerini kontrol edebilme becerileri gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanabileceğini gösterdi.
Örneğin kişi ‘gece kuşu’ olarak adlandırabileceğimiz biri ise bu eğilimde olabilir. Bunun yanında bu davranışı gösteren kişilerin genellikle kendilerini kontrol edebilme konusunda bir zayıflıkları söz konusu yani aslında uyumak istemelerine rağmen davranışları niyetleri ile örtüşmüyor.
Ayrıca stres seviyesi, pandeminin etkisi ile bulanıklaşan iş-okul-ev dengesi, insanların yalnız kalmaya gün içinde vakit bulamamaları gibi faktörler bu davranışa neden olabiliyor.
İntikam amaçlı uyku vakti ertelemenin etkileri
Elbette arada bir geç saatlerde yatmak hayatınızda önemli bir değişikliğe sebep olmaz ancak bu durumu sürekli tekrar etmek bir sonraki gün uykusuzluk yaşamamıza, bir sonraki gün çalışma yeteneğimizin düşmesine ve uzun vadede bedensel ve zihinsel sağlığımızın negatif etkilenmesine neden olabilir.
İntikam amaçlı uyku vakti erteleme potansiyel olarak;
Kaygı,
Depresyon,
Konsantrasyon zorluğu,
Yüksek tansiyon,
Artan kalp sorunları riski,
Zayıflamış bağışıklık,
Kilo alımı gibi sorunlara neden olabilir.
İntikam için uyku vakti erteleme vazgeçmesi zor bir alışkanlık olabilir. Ancak bizleri kötü etkilediği ve bir noktada durdurmamız gerektiği ise aşikar. Bunun için İyi Bir Uyku İçin Etkisi Kanıtlanmış 10 Tavsiye yazımızı okumanızı da öneririz.
Kaynak: verywellmind.com
